Podróż Kijowski kolaż

Pierwszy dzień w Kijowie postanowiliśmy przeznaczyć na ogólny rekonesans. Zakładaliśmy, że metro stanie się naszym podstawowym środkiem komunikacji i tak też się stało. Stacja metra nie rzuca się specjalnie w oczy a małe zielone „M” wypatrzyliśmy dopiero po chwili. Jednak pewnym znakiem, że jesteśmy w dobrym miejscu są drobne, uliczne stragany, które koncentrują się szczególnie przy stacjach metra i przejściach podziemnych. Po wejściu do budynku następuje uderzenie dusznego powietrza o zapachu smoły i podkładów kolejowych, do którego zaraz się przyzwyczajamy. Szybko orientujemy się, że była podwyżka cen żetonów, ale 1,70 h w naszym przypadku nie było problemem i po zakupie większej ilości niebieskich krążków ruszamy w dół czując jakbyśmy cofali się w przeszłość. Budowę metra w Kijowie planowano od końca 19 wieku, ale zawieruchy targające Europą sprawiły, że dopiero po wojnie korzystając z doświadczeń przy budowie moskiewskiego metra, które szybko stało się filarem miejskiego transportu rozpoczęła się budowa, które teraz ma 4 linie a pociągi przyjeżdżają średnio, co 2 minuty. Nasza stacja, choć utrzymana architektonicznie w stylu socrealizmu wcale nie epatuje nachalną propagandą a raczej prostotą i użytecznością dobrym tego słowa znaczeniu, funkcjonalność i intuicyjność to podstawa kijowskiego metra, dlatego nawet podziemne przesiadki nie sprawiają żadnego problemu. Z tych kilku stacji, które udało nam się zobaczyć w Kijowie dwie zrobiły na mnie największe wrażenie, Złote Wrota, podobno jedna z najgłębiej położonych stacji, utrzymana w czymś na kształt konwencji bizantyńsko ruskiej oczywiście w rozumieniu estetyki socjalistycznej oraz Teatralna, na której kolumny peronów ozdobiono wyobrażeniami łopoczących sztandarów z cytatami z Lenina. Po chwili w lekko przyciemnionym końcu stacji, do którego prowadzą „sztandary” dostrzegamy jego popiersie wciąż surowo spoglądające na mieszkańców stolicy, wrażenie niesamowite, bo niespodziewane.

Ze wspomnianej stacji Złote Wrota ruszamy ulicą Włodzimierską, która spokojnie i bez pośpiechu prowadzi nas pośród odnowionych kamienic na plac Sofijski tu zerkamy tylko na Sobór Sofijski, robimy szybką sesje Chmielnickiemu i idziemy do kuszącego złotymi kopułami soboru Michaiłowskiego, na chwile wchodzimy na prawosławne nabożeństwo, dzięki specyfice prawosławia a przede wszystkim długości mszy, swobodne chodzenie i przychodzenie na niektóre fragmenty nabożeństwa nie jest niczym dziwnym o ile zachowujemy się tak jak tego wymaga powaga miejsca. Nie zostajemy tu jednak długo i kierujemy się na niedaleki Majdan, centralny punkt Kijowa. Szczerze powiedziawszy po najważniejszym placu w Kijowie spodziewałem się monumentalnej przytłaczającej socrealistycznej zabudowy, gdy tymczasem sam plac ani też jego zabudowa nie zrobił na mnie specjalnego wrażenia. Korzystamy z niedzielnego zamknięcia Kreszczatyku, który umożliwia „przespacerowanie się narodu” po centralnej ulicy Kijowa i sami przechadzamy się aż na plac Besarabski. Wracamy tą samą drogą pod sobór Sofijski i mijając Ministerstwo Spraw Zagranicznych schodzimy na Paduł słynnym Adrijewskim Uzwisem, odwiedzamy Cerkiew św. Andrzeja by potem zjeść obiad w „Puzatej Hacie” przy placu Mazepy. Po całym tym maratonie już troche zmęczeni wracamy brzegiem Dniepru i przez las wspinamy się na wzgórze zwieńczone żelazną tęczą i pomnikiem przyjaźni narodów. Uderza niesamowita mieszanka stylów, Sowiecki pomnik, do którego ostatnio dostawiono kozackich hetmanów i nieco zapyziałe wesołe miasteczko… połączenie, które jeszcze parę razy nas spotka…

Dzień drugi miał być przeznaczony na żelazny punkt programu, czyli Ławrę Pieczerską i Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Okazało się jednak, że muzeum jak w każdy poniedziałek będzie zamknięte w związku z tym zmiana planów i bierzemy turystyczne atrakcje w centrum miasta, na pierwszy plan idzie Złota Brama znana pewnie większości uczniów gimnazjów jako miejsce, w którym Szczerbiec zyskał jakoby swą nazwę. Dziś możemy oglądać tylko rekonstrukcje, zwykle na Ukrainie dbanie o wierność historyczną odnawianych budynków nie jest na najwyższym poziomie, ale w tym przypadku ciężko mi cokolwiek o tym powiedzieć. Obok Złotej Bramy znajduje się pomnik Jarosława Mądrego trzymającego w bizantyńskim stylu miniaturę Sofijskiego Soboru, zapowiadający następny punkt naszej wizyty. Sobór dzięki towarzyszowi Stalinowi przetrwał najgorsze czasy jako Państwowe Muzeum Architektoniczno Historyczne i dzięki temu możemy go dziś podziwiać.

Z zewnątrz rzuca się w oczy mało zachęcająca, mdła barokowa fasada, na szczęście nie dajemy się zwieść pierwszemu wrażeniu i zaopatrujemy się w bilety do wnętrza świątyni. A tam czeka jakby ukryte przed światem, nieco zawstydzone poważnym wiekiem, ale wciąż bijące niezwykłym blaskiem i powagą oryginalne wnętrze tej XI wiecznej świątyni.

Teoretyczna wiedza o sztuce ruskiej czy bizantyjskiej nagle okazuje się małoważna w zderzeniu z rzeczywistością, piękne i ogromne mozaiki na złotym tle uzupełnione wspaniałymi freskami i oryginalną architekturą tworzą wspaniałą całość. To miejsce koniecznie wpiszcie w wasz plan podróży, bo chyba można zaryzykować stwierdzenie, że to tu znajdują się podwaliny prawosławnej Rusi, która dała początek Europie wschodniej, jaką znamy. Z soboru Mądrości Bożej kierujemy się do Michaiłowskiego Soboru, niezwykle reprezentacyjnego z, zewnątrz ale i wewnątrz. Lecz czasu mało a plan ambitny, więc kierujemy się do Funikulera czyli kolejki terenowej podobnej do tej znanej nam z Gubałówki. Zjazd podstarzałą już kolejką nie jest specjalną atrakcją, ale czemu by nie spróbować? Zjazd jest krótki i prowadzi nad sam Dniepr. Stamtąd prosta droga na Paduł, mijamy Plac Kontraktowy i zaglądamy do Akademii Kijowsko Mohylańskiej cieszącej się niegdyś zasłużoną renomą. Dziś za odnowioną fasadą kryją się stare i skromne wnętrza uczelni, którym przydałaby się rewitalizacja. Uczelnia ta w XX wieku ma stosunkowo krótki żywot gdyż wskrzeszono ją dopiero w latach dziewięćdziesiątych po rozpadzie ZSRR. Dalsze kroki kierujemy do Muzeum Czarnobyla, gdzie musieliśmy płacić nieoficjalną cenę dla zagranicznych turystów. Samo muzeum zostało pomyślane dobrze, ale zabrakło konsekwencji, przejmujące zdjęcia i przedmioty, które przetrwały katastrofę połączone są niekiedy z dziwacznymi instalacjami artystycznymi, co daje niekiedy odwrotny efekt od zamierzonego… ogólnie spory zawód. Dla chętnych muzeum łatwo poznacie po stojących przed wejściem pojazdach mających podobno brać udział w akcji ratowniczej.

Po zwiedzaniu treściwy obiad w Puzatej, która stała się naszym ulubionym miejscem posiłków i ruszamy tym razem w górę andrijewskim Uzwisem. Niestety muzea „Jednej Ulicy” i „Bułhakowa” okazują się zamknięte, więc wspinając się w górę tą znaną uliczką

Mijamy „Zamek Ryszarda Lwie Serce” „Arke” Dom Bułhakowa i Cerkiew. Mylicie się jednak sądząc, że to miejsce znane wam z odnowionych cukierkowatych starówek. Oryginalny krzywy bruk, jeszcze nieodnowione kamieniczki i proste stragany z tandetą tworzą niespodziewaną, ale intrygującą wizje tego zaułka kijowskiej bohemy.

Dzień trzeci przeznaczony jest dla miejsc, które koniecznie każda wycieczka zobaczyć musi, bo są to tak zwane główne atrakcje turystyczne. Ale na przekór nie rzucamy się od razu na głęboką wodę i dzień zaczynamy od spaceru ulicą rządową mijając budynek parlamentu i otaczający go „folklor”, budynki rządowe, remontowany Mariński Pałac by dotrzeć do przytulnego stadionu Dynama Kijów. Po tej krótkiej rozgrzewce możemy zaczynać zwiedzanie. Spacerujemy parkami i mijamy wszelkiej maści bohaterów pomnikowych. W końcu zza drzew dostrzegamy kompleks Ławry Pieczerskiej, i górującą nad nim „Matkę Ojczyznę”, niespiesznie mijamy nowo powstający pomnik ofiar Wielkiego Głodu i razem z małym tłumem wchodzimy na teren ławry bramą niezaznaczoną w przewodniku… bez żadnej opłaty. Szybkim krokiem kluczymy pośród starych zabudowań, mijamy kilka muzeów i w końcu wychodzimy na dziedziniec. Najpierw kierujemy się do reflektrarza, który robi naprawdę dobre wrażenie a atmosfera wewnątrz pełna bogobojnej pokory miło nas zaskakuje, niestety dobra passa szybko przygasa… sobór Uspieński zamknięty i w remoncie, wielka dzwonnica zamknięta i w remoncie, cerkiew Troicka… przerwa na kawę 30 min… no cóż nie marnujemy czasu i przechadzamy się uliczkami tego „ukraińskiego Watykanu” w kierunku ławry dolnej a tam jedno z ciekawszych miejsc na naszej trasie. Pieczary Bliższe i Dalsze związane są nierozłącznie z początkami Ławry, posłuchajcie:

„Antoni zaś przyszedł do Kijowa, i namyślał się, gdzie by zamieszkać; i chodził po monasterach, i nie upodobał ich sobie, Bóg bowiem tego nie chciał. I począł chodzić po lasach i po górach, szukając, gdzie by mu Bóg wskazał. I przyszedł na wzgórze, gdzie był Iłarion wykopał pieczarkę, i upodobał sobie to miejsce, i osiedlił się w niej, i począł modlić się do Boga ze łzami, […] Potem zaś dowiedzieli się dobrzy ludzie, i przychodzili do niego, przynosząc mu, co na potrzebę było. I zasłynął, jako Wielki Antoni, przychodzący do niego prosili go o błogosławieństwo. Potem zaś, gdy zmarł wielki kniaź Jarosław, przejął władzę syn jego, Iziasław, i siadł w Kijowie. Antoni zasłynął w ziemi ruskiej; […]I znany był wszystkim Wielki Antoni, i czczony, i poczęli przychodzić do niego bracia, i począł przyjmować i postrzygać ich, i zebrało się braci około niego w liczbie dwunastu, i wykopali pieczarę wielką, i cerkiew, i cele, które są i do dziś dnia w pieczarze pod starym monasterem[…]Bracia zaś z ihumenem żyli w pieczarze. A gdy rozmnożyło się braci w pieczarze i nie mogli się zmieścić, umyślili postawić zewnątrz pieczary monaster. […] Ihumen zaś i bracia założyli cerkiew wielką, i monaster ogrodzili ostrokołem, cele pobudowali mnogie, ukończyli cerkiew i ikonami ozdobili. I odtąd począł się monaster Pieczerski:, ponieważ żyli mnisi przedtem w pieczarze, od tego został przezwany monaster Pieczerski.”

Tak opisuje Ławre Nestor w Powieści minionych lat.

            Wejścia do Pieczar znajdują się w cerkwiach stojących nad nimi, stąd trudność w ich odnalezieniu. Przy wejściu kupujemy tradycyjne świece by przy ich świetle przemierzać wąskie korytarze. W oddali słychać delikatne pieśni płynące z podziemnej cerkwi… mijamy kolejne nisze z ciałami mnichów oświetlanymi tylko migotliwym blaskiem świecy raz pielgrzymów oddających cześć ikonom i modlącym się nad ciałami. Dla nas wydaje się to dziwne, dziwaczne, ale kolejny raz wkraczamy na teren innej mentalności, u nas ważna jest TREŚĆ przekazu a forma jest mniej istotna. Tam FORMA jest tak samo ważna jak sama TREŚĆ, przyglądnijcie się prozaicznej rzeczy, jak katolik i prawosławny robią znak krzyża, jeden szybko i bez nadmiernej dbałości o gesty, bo ważna treść, prawosławny z kolei złoży trzy palce na znak Trójcy i powolnym, choć zdecydowanym gestem wykona znak krzyża przy tym lekko się pochylając na znak szacunku a na dodatek uczyni to wszystko trzy razy. Problemy związane z taką formą kultu znane były już w Bizancjum, stąd cały ikonoklazm na koniec uznano jednak, że ponieważ ikona jest jakby „oknem do Boga”, więc ten cały ceremoniał jest formą uwielbienia.

            Po powadze przyszedł czas na zabawę, więc kierujemy się do Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Na widok wielkich zabawek, które kiedyś „strzegły pokoju” budzi się we mnie mały chłopiec, dalej odwiedzamy pomnik Matki Ojczyzny, który jest wyższy niż Statua Wolności, w NY, a w jego cokole mieści się 4 poziomowe muzeum (wystawa na 2). Muzeum zrobione rzetelnie, oczywiście według oficjalnej radzieckiej historiografii i z tej właśnie perspektywy. Pomimo tego wystawa bardzo intuicyjna i nawet bez specjalnej znajomości rosyjskiego można się zorientować, o co chodzi. Po dłuuuższej chwili spędzonej w całym kompleksie wracamy żeby zobaczyć Cerkiew Troickom znajdującą się w bramie głównej do Ławry. Niestety miła pani odsyła nas do kasy po bilety za 8 hry. Co sprawia że musimy nadłożyć trochę drogi i wejść kolejny raz naszą niestrzeżoną bramą. Cerkiew Troicka robi wrażenie, choć swoją wielkością nieco rozczarowuje, tak jak i cała ławra.

            . Na koniec już mocno zmęczeni dzisiejszymi atrakcjami odwiedzamy nieco zapomniany przez nas sobór Włodzimierski. Szeroką aleją Szewczenki docieramy do jednego z najmłodszych soborów Kijowa, powstałego w 1882 roku z okazji 900 rocznicy chrztu Rusi. Sobór utrzymany w konwencji bizantyńskiej miał po wejściu wywołać cytując przewodnik wiele ”oh ah” więc z iście polską przekorą stwierdziłem że tak na pewno nie będzie… jednak i tu czekała niespodzianka. Mimo szczerych chęci w mocno wieczorowej atmosferze, oświetlone dziesiątkami świec wnętrze soboru robiło niesamowite wrażenie, dodatkowo potęgowane melodyjnymi modlitwami wiernych. Będąc tu zerknijcie na piękne freski i włoskiej roboty mozaiki. Całość wygląda fenomenalnie i nie obyło się faktycznie bez „ohów i ahów”. Przyjdźcie tutaj koniecznie nie koniecznie na zwiedzanie.

To miała być całkiem normalna wycieczka do podmiejskiego skansenu, ale od początku wedle naszego przewodnika marszrutki do tej miejscowości odchodzić miały spod Stadionu Republikańskiego, czyli miejsca gdzie będzie rozgrywane EURO 2012, w co otwarcie wątpi spora część Ukraińców… Stadion rośnie i wygląda bardzo przyjemnie, prace wyglądały jakby były prowadzone w odpowiednim tempie żeby zdążyć na czas. Niestety nie pozwolono nam wejść na teren budowy żeby zobaczyć obiekt od wewnątrz, wobec czego szukamy naszej Marszrutki, czyli busika. Niestety okazuje się, że z tego miejsca odjazdy są w tylko stronę centrum (my tylko taki znaleźliśmy przystanek) wiec nie pozostało nam nic innego jak spróbować szczęścia z liniowym autobusem odjeżdżającym z innej stacji metra.

Przeglądamy się ogromnemu szeregowi busów, na którym znajdują się przynajmniej 3 numery… i który jest właściwy? Po obejściu całego placu, kiedy sprawa stawała się beznadziejna zrobiliśmy to, co trzeba czylio zafundowaliśmy po pirożku na lesze myślenie. Trudno znaleźć polski odpowiednik pierożka ciasto nieco podobne do tego z pączków z dowolnym nadzieniem na ostro, słono czy słodko smażone w głębokim tłuszczu. To uliczne danie nie zachwyci was wyszukanym smakiem i raczej nie krzykniecie po pierwszym kęsie „och, jakie pyszne!” ale po pewnym czasie pirożek stanie się przyjacielem który skutecznie i smacznie poradzi sobie na dłuższa chwile z głodem. Pozostając jeszcze chwile przy kuchni Ukraińskiej my stołowaliśmy się w sieci restauracji „Puzata Hata” mają duży wybór smacznych dań, nie tylko ukraińskich w naprawdę dobrych cenach. A przy tym lokale bez względu na porę cieszą się sporym zainteresowaniem wśród mieszkańców, co gwarantuje dobrą jakość jedzenia.

  My, zamiast niepotrzebnie tracić nerwy zajadaliśmy pirożki i niespodziewanie interesujący nasz autobus zajechał na przystanek, trzeba pamiętać, że szczególnie busy zatrzymują się zwykle gdzie akurat jest miejsce. Po wejściu na pokład upragnionego środka transportu wywołaliśmy sympatyczne zainteresowanie pana kierowcy, które zaowocowało, podróżą kolegi w kabinie kierowcy i monologiem symulującym dyskusje o sytuacji na Ukrainie. Jazda pomimo korków w samym mieście spowodowanych totalnymi przebudowami dróg i kozacką fantazją kierowców minęła nad wyraz szybko i znaleźliśmy się na mało malowniczym skrzyżowaniu. Pan Kierowca pożegnał nas i upewniwszy się u wysiadających, że to właściwa droga wysłał do muzeum mówiąc ogólnie, że to lepsze wejście niż główne… droga, którą przyszło nam iść nie wyglądała reprezentacyjnie… nie wyglądała nawet na taką pod Kijowem… po 10 min postanowiliśmy rozwiać wątpliwości i zaczerpnąć języka. Ludność miejscowa potwierdził, że jest to jak najwłaściwsza droga, więc spokojnie drogą pośrodku niczego szliśmy do przodu, aż ku naszemu zdziwieniu ukazał się malowniczy wychodek informujący, że użytkownik ma nie lada poczucie humoru i rozklekotana brama… trochę nieśmiało pytamy strażnika czy aby to nie jest wejście do muzeum… strażnik z udawanym zdziwieniem stwierdził, że owszem, ale dla pracowników a dla turystów jest główne tylko daleko, daleko… nagle sprawa okazała się tak oczywista, że sami nie mogliśmy uwierzyć. Ale skoro już tu jesteśmy to wchodzimy w ten układ i zaczynamy grę, że turyści, że daleko, żeby był dla nas miły, żeby Pan puścił a my pójdziemy przez skansen do głównej bramy i kupimy bilety… Ukraina to nie Tunezja i targi nie są niekończącym się flirtem i adoracją, szybko dochodzimy do porozumienia, dostajemy promocyjne bilety i informacje, że zgubiliśmy się szukając Karpat.

Tak, więc zagubieni gdzieś między Karpatami a Polesiem szukaliśmy wyjścia na główne ścieżki. Cały kompleks muzealno-architektoniczny jest podzielony na kilka rejonów. Każda wieś przedstawia architekturę danego rejonu, i w ten sposób przechadzając się od wioski do wioski możemy zobaczyć spektrum architektury ludowej na Ukrainie. Całość jest pomyślana tak, że do każdego budynku i każdej chaty można wejść i zapoznać się z sprzętami, my niestety trafiliśmy na martwy sezon, więc taką okazje mieliśmy tylko raz, inna sprawa, że byliśmy praktycznie jedynymi turystami w skansenie. Powrót do Kijowa okazał się już dużo prostszy, busik jadący z przystanku nieopodal zabrał nas za niewygórowaną cenę do samego centrum. Marszrutki są bardzo popularnym środkiem transportu i stosunkowo tanim, ale nie spodziewajcie się wygód ani oszałamiającego tempa.

W Kijowie jedziemy jeszcze do zaległego i kameralnego „Muzeum Jednej Ulicy”, jest zupełnie niepodobne do innych muzeów i przedstawia życie kilkorga mieszkańców, różnych profesji zamieszkujących Andrijewski Uzwis. Myślę, że warto tam zaglądnąć dla relaksu a przy okazji zobaczycie metamorfoz Kijowa w ciągu 100 ostatnich lat na starych zdjęciach.